Błyskotliwa, parodystyczna i mocno kontrowersyjna diagnoza zbiorowości i jednostki. Zafascynowany Freudem, Witkacy zaleca psychoanalizę jako lekarstwo chroniące przed nadciągającym kataklizmem. Sam autor nadał dziełku podtytuł: „Studium psychologiczne nad kompleksem niższości, węzłowiska upośledzenia przeprowadzone metodą Freuda, ze szczególnym uwzględnieniem problemów polskich”.