Book in Polish by Henryk Kocój. Niniejsza praca prof. Henryka Kocója jest efektem wieloletnich badań Autora prowadzonych w archiwach w Dreźnie, Merseburgu, Paryżu i Wiedniu. Badania te uzupełniają i nawiązują do osiągnięć dawniejszych historyków, jak Szymon Askenazy, Bronisław Dembiński, Walerian Kalinka, Józef Dutkiewicz. Całość zagadnienia została przedstawiona drobiazgowo na tle skomplikowanej gry dyplomatycznej prowadzonej przez mocarstwa ówczesnej Europy. Autor szczegółowo ocenia politykę pruską i saską, która górowała nad niedoświadczoną i mało skuteczną dyplomacją Sejmu Wielkiego, która naiwnie sądziła, że uda się jej poróżnić państwa zaborcze i przeciwdziałać grożącej zagładzie Ojczyzny. Z przytoczonych artykułów w niniejszym dziele prof. Kocója można wyciągnąć ważny wniosek -w polityce państwa uzależnionego od wielkich mocarstw nie powinno się liczyć na gołosłowne obietnice i pozory, ale zawsze należy zdawać sobie sprawę, że o wszystkim decydują nie złudzenia, ale realne fakty, uwzględniające dalekosiężne korzyści ekonomiczne i polityczne.