Book in Polish by Leszek Kopciuch. Nowość perspektywy rozwijanej w tej książce tkwi w sposobie interpretacji modelu praktycznego, teoretycznego i teoretyczno-praktycznego. Oryginalny jest również pomysł, by zamiast podziału na model optymistyczny i pesymistyczny (najczęściej utożsamianego z podziałem na stanowiska uznające postęp historyczny oraz stanowiska, które go kwestionują) posługiwać się bardziej efektywnym podziałem na stanowiska optymistyczne i antyoptymistyczne. Nowy jest także sposób klasyfikacji poszczególnych koncepcji w ramach stanowisk modelowych. Już z tego widać, że cały ciężar rozważań spoczywa na szczegółowych i systematycznych analizach głównych problemów i stanowisk w filozofii dziejów.