Book in Polish by Kazimierz Krajewski. Nowogródzki Okręg Armii Krajowej należy do najciekawszych, a jednocześnie do niedawna najsłabiej zbadanych wielkich jednostek organizacyjnych Polskiego Państwa Podziemnego.
Na ziemi nowogródzkiej rozgrywały się wydarzenia związane z walką z dwoma wrogami wolności naszego kraju – aparatem okupacyjnym narodowosocjalistycznej III Rzeszy Niemieckiej oraz komunistyczną partyzantką sowiecką, a po lipcu 1944 r. z Wojskami Wewnętrznymi NKWD i aparatem administracyjnym nowego okupanta – Związku Sowieckiego. Walka ta charakteryzowała się ogromną dynamiką i zaciętością.
Polską akcję oddziałów partyzanckich uruchomiono tu znacznie wcześniej niż w pozostałych okręgach AK.
To właśnie jej działania budowały swoistą akowską legendę kresów północno-wschodnich. Tutaj też podejmowano wielokrotnie, zgodnie z rozkazami KG AK, daremne próby unormowania stosunków z partyzantką sowiecką, a także oddolne lokalne inicjatywy zawieszenia broni z Niemcami. Każdy obwód (ośrodek), każdy batalion partyzancki Nowogródzkiego Okręgu AK zasługuje na odrębne opracowanie.
Prac takich powstało jednak na przestrzeni dziesięcioleci niewiele, dosłownie kilka. Odtwarzanie dziejów nowogródzkiej AK z garści zachowanych rozkazów Komendy Okręgu, sprawozdań z akcji dywersyjno-partyzanckiej i innych materiałów wytworzonych w różnych ogniwach konspiracji może kojarzyć się z rekonstruowaniem rozbitej starej mozaiki.
Warto jednak podejmować ten wysiłek, by ratować od zapomnienia pamięć o walce kresowych akowców, która w dzisiejszej Polsce jest tak mało znana.